(Bewuste?) roekeloosheid

Rechters moeten in het arbeidsrecht geregeld oordelen over de vraag of een bepaalde gedraging van een werknemer bewust roekeloos is. Is dat het geval, dan is een werkgever niet aansprakelijk voor de schade van de werknemer. Dat bewuste roekeloosheid niet snel wordt aangenomen is vaste rechtspraak. Dat de lat erg hoog ligt blijkt uit het volgende geval.

De werknemer was als koerier werkzaam voor werkgever. Hij bezorgde maaltijdboxen in Nederland en België. Tijdens een van zijn ritten is hij bij een onbewaakte spoorwegovergang aangereden door een goederentrein. De spoorwegovergang was voorzien van een alarmbelsignaal dat 1 minuut voor de passerende trein afgaat, alarmlichten die 50 seconden voor het passeren van de trein afgaan en halve slagbomen die 40 seconden voor het passeren van de trein naar beneden gaan. Alles functioneerde ten tijde van het ongeval. De machinist heeft verklaard dat de werknemer met de bestelbus stapvoets de spoorwegovergang opreed toen de slagbomen al naar beneden waren. De trein botste op de bestelbus. De werknemer is door de brandweer uit zijn bus bevrijd en hij is met ernstig letsel naar het ziekenhuis afgevoerd. Hij stelt de werkgever aansprakelijk voor geleden en toekomstige op grond van 7:611 BW (goed werkgeverschap) en stelt daarbij dat de werkgever moet zorgdragen voor een behoorlijke verzekering voor haar werknemers van wie de werkzaamheden ertoe kunnen leiden dat zij als bestuurder van een motorrijtuig betrokken raken bij een verkeersongeval. Volgens werknemer had het op de weg van werkgever gelegen om een behoorlijke schadeverzekering inzittenden af te sluiten.

Verzekeringsplicht ontbreekt

De werkgever verweert zich en meent dat aansprakelijk op grond van artikel 7:611 BW aan haar zijde ontbreekt. Op zichzelf klopt de behoorlijke verzekeringsplicht, maar volgens de werkgever ontbreekt de verzekeringsplicht indien sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer en daarvan was in dit geval sprake volgens de werkgever. Overigens heeft de verzekering van werkgever een schadebedrag uitgekeerd, maar minder dan de werknemer vorderde. Het ongeval is onderzocht door de Belgische politie en door de verzekering ingestelde onderzoeksbureau. Volgens die onderzoeksrapporten was het die dag zonnig en helder en scheen de zon in de rug van de bestuurder. De bestuurder heeft parallel aan de spoorbaan gereden. Hij is de overgang opgereden toen de alarmlichten (en dus ook de alarmbellen) al aan waren. Ook de halve slagbomen waren al gesloten. Volgens de werkgever is hij al slalommend om de eerste slagboom heen gereden. Hij moet zich volgens de werkgever bewust zijn geweest van de gevaarlijke situatie en de naderende trein en toch is hij de spoorwegovergang opgereden. Volgens de werkgever waren de alarmsignalen ook als hij de weg kwijt zou zijn geweest niet te missen.

Niet bewust roekeloos

Volgens de rechter is de feitelijke roekeloosheid van de gedragingen van de werknemer niet in geschil tussen partijen. De rechter behandelt vervolgens de vraag of er sprake is van bewust roekeloos gedrag. De rechter overweegt dat bewuste roekeloosheid niet snel wordt aangenomen. Enkel situaties waarin uit het feitencomplex zonder meer de conclusie kan worden getrokken dat de werknemer zich direct voorafgaand aan het ongeval bewust is geweest van de gevaarlijke situatie en toch willens en wetens het risico daarvan op de koop heeft genomen, doorstaan die toets. Het negeren van alarmsignalen en een met halve slagbomen afgesloten spoorweg (Pas op gevaar!) zou die toets makkelijk moeten doorstaan, zou de gemiddelde Nederlander vermoedelijk denken. Toch oordeelt de rechter in dit geval dat er geen sprake is van bewuste roekeloosheid. Volgens de rechter is niet uitgesloten dat de werknemer zich niet bewust is geweest van de naderende trein, ondanks de afgaande bellen, knipperende lampen en het feit dat de slagbomen naar beneden waren. Hij was weliswaar roekeloos (bijvoorbeeld omdat hij was afgeleid of de weg zocht), maar hij is zich niet bewust geweest van het naderende gevaar. Omdat er sprake was van halve slagbomen (dus alleen voor het gedeelte van de weg waar je op rijdt) en omdat hij de spoorwegovergang parallel naderde hoefde hij niet te slalommen om de slagbomen te omzeilen. Het feit dat hij stapvoets de overgang opreed onderstreept volgens de rechter dat hij zich niet bewust was van het gevaar of zijn roekeloze gedrag. De rechter oordeelt dat de werkgever aansprakelijk is voor de schade die de werknemer heeft geleden en nog zal lijden.

Lat ligt hoog

De lat voor bewuste roekeloosheid ligt dus erg hoog, dat blijkt maar weer uit deze uitspraak. Als zelfs het negeren van alarmbellen, alarmlichten en gesloten slagbomen bij een spoorwegovergang niet als bewust roekeloos kan worden aangemerkt, maar slechts als (feitelijk) roekeloos, is de vraag wat wel als bewust roekeloos wordt aangemerkt. Dat is een vraag die wellicht in een volgend nieuwsbericht wordt beantwoord.