Geldt voor ambtenaren zorgplicht-light?

Werknemers van een bestuursorgaan, ambtenaren van bijvoorbeeld de gemeente, zijn uiteraard ook gewone werknemers. Toch is het normale arbeidsrecht niet van toepassing op hen. Voor ambtenaren geldt het ambtenarenrecht. Hoe zit dat met de zorgplicht van een werkgever in het ambtenarenrecht, kent het ambtenarenrecht vergelijkbare voorziening zoals we dat in het Burgerlijk Wetboek kennen (7:658 BW) en is die norm even streng of minder streng? Dat wordt door de rechter in de volgende zaak beantwoord. 

De ambtenaar in kwestie was werkzaam bij de afvalservice van de gemeente. Hij reed samen met een of twee collega’s rond met de vuilniswagen. Op één van de ritten stond hij op 1 van de treeplanken aan de achterkant van de vuilniswagen. Op een gegeven moment stond de wagen stil voor een verkeerslicht, de werknemer gaf met één hand een doekje aan een collega en met de andere hand hield hij zich vast aan de beugel. De wagen trok op en de werknemer viel op het wegdek waarbij hij onder andere zijn nek brak. Uiteindelijk is de werknemer volledig arbeidsongeschikt geraakt. Hij stelt de gemeente aansprakelijk stellende dat de gemeente zijn zorgplicht heeft geschonden. De gemeente stelt dat er geen zorgplicht is geschonden. De gemeente heeft instructieboekjes en handleidingen beschikbaar gesteld en de werknemer had zich met twee handen moeten vasthouden. 

Bestuursrechter
Net als de civiele rechter beoordeelt de bestuursrechter eerst of er sprake is van een zorgplichtschending en of schadevergoeding kan worden toegewezen. Volgens vaste rechtspraak van de bestuursrechter, moet bij de beantwoording van de vraag of er voldoende aanleiding bestaat om schadevergoeding toe te kennen, in het ambtenarenrecht zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij het civielrechtelijke schadevergoedingsrecht. Dit geldt ook voor de beoordeling van de zorgplicht. De bestuursrechter moet zoveel mogelijk aansluiten bij de norm die de Hoge Raad hanteert in het kader van de zorgplicht in het civiele recht (7:658 BW). Er geldt dus geen zorgplicht-light voor bestuursorganen.

Ambtenarenrecht
De zorgplicht houdt in het ambtenarenrecht in dat het bestuursorgaan de werkzaamheden van de ambtenaar zodanig moet inrichten en voor het verrichten daarvan zodanige maatregelen moet treffen en aanwijzingen moet geven als redelijkerwijs nodig om te voorkomen dat de ambtenaar in de uitoefening van zijn werk schade lijdt. Ook geldt hier dat de zorgplicht van het bestuursorgaan niet zover strekt dat elk denkbaar risico op voorhand moet worden uitgebannen, maar tot het treffen van alle maatregelen die in de gegeven situatie redelijkerwijs van bestuursorgaan kunnen worden gevergd om de veiligheid van het personeel te waarborgen. Een vergelijkbare norm als in het civiele recht dus.

Bewijs
In dit geval had de gemeente wel allerlei handleidingen en instructiedocumenten opgesteld en beschikbaar gesteld, alleen kan de gemeente niet bewijzen dat die instructies ook daadwerkelijk aan de betreffende ambtenaar zijn uitgedeeld en gegeven. Volgens de gemeente had het ongeluk voorkomen kunnen worden als de werknemer zich zoals geïnstrueerd met twee handen had vastgehouden i.p.v. maar met één hand. De instructiedocumenten waren duidelijk en uitgebreid volgens de gemeente. De werknemer stelt dat hij geen instructieboekjes heeft ontvangen en dat de grepen bovendien glad waren door een vettige substantie (olijfolie). Dat de grepen vettig waren was voor de werknemer ook de reden dat hij zijn collega een doekje aanreikte en zich even met één hand vasthield. 

Ervaringsregel
De rechter overweegt dat niet in geschil is dat het werken op een vuilniswagen een zeker valrisico met zich meebrengt. De werknemer kon zich gelet op zijn werkzaamheden niet onttrekken aan dat risico. Ook is niet in geschil de ervaringsregel dat het dagelijks verkeren in een bepaalde situatie leidt tot vermindering van de nodige oplettendheid. Om die reden moet een bestuursorgaan rekening houden met de mogelijkheid dat zijn medewerkers weleens nalaten de voorzichtigheid in acht te nemen die ter voorkoming van ongelukken noodzakelijk is. Het eenmalig geven van instructies ter voorkoming is dan ook niet voldoende om te voldoen aan de zorgplicht. Een bestuursorgaan dient ook op de naleving van de instructies toe te zien en deze regelmatig te herhalen, ook als de werknemer ervaren of deskundig is en ook indien als moet worden aangenomen dat het een feit van algemene bekendheid is dat een vuilnisman zich met twee handen moet vasthouden. Dan nog moet ervoor worden gewaarschuwd en moet erop worden toegezien dat werknemers veiligheidsinstructies naleven. Niet is komen vast te staan dat de gemeente dat ook heeft gedaan. De gemeente heeft volgens de rechter dan ook niet voldaan aan de zorgplicht. De gemeente zal de schade van de werknemer moeten vergoeden. 

Norm
Hoewel het ambtenarenrecht andere wettelijke bepalingen kent dan de gebruikelijke civiele bepalingen die in deze rubriek vaak naar voren komen, moet voor de uitleg en toepassing van de normen wel zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij het civiele recht. In dit geval bij de norm die we kennen voor artikel 7:658 BW. Er geldt dus geen soepelere of minder strenge zorgplicht voor bestuursorganen als werkgever.